Vrouw aan het roer
Kapitein Joanna Makal zwaait de scepter over een tanker. De top van haar vakgebied, vindt ze. Maar daar komen was niet eenvoudig. “Ik moest mezelf telkens weer bewijzen.”
De Poolse Joanna is in dienst bij de Nederlandse scheepsmanager MF Shipping Group. Ze is kapitein op een producttanker van het Zweedse Thun Tankers, waarvoor MF Shipping Group de bemanning regelt. “Als kind wilde ik iets anders dan anders: geen normale baan. En ik wilde iets van de wereld zien. Toen ik op bulkschepen werkte, ben ik in veel landen geweest. Nu vaar ik alleen in Europa, maar in mijn vrije tijd kan ik nog steeds veel reizen. Werken in Europa is stabiel en ik kan kortere termen werken: acht weken op, acht weken af. Daardoor kan ik meer bij mijn familie zijn.”
Rollen en stuiteren
Ze vaart op de Thun Britain, een van de nieuwste schepen van de rederij. In maart 2022 werd het in de vaart genomen. Het is een speciaal schip, volgens NAABSA-design: Not Always Afloat But Safely Aground. Het heeft een versterkte bodem, zodat het ook in havens die geheel of gedeeltelijk droog vallen gemeerd kan liggen bij laag of geen water. Joanna vaart tussen het Britse Immingham, Aberdeen, de Orkney-eilanden en de Shetland-eilanden. “Heel mooi, maar in de winter kan het er behoorlijk spoken. Zeker op mijn schip is dat rollen en stuiteren geblazen. Dit komt door de lengte van het schip: het is maar tachtig meter lang, maar wel zo’n vijftien meter breed. De afmetingen waren een vereiste om te kunnen aanmeren in specifieke havens binnen het vaargebied waarvoor het schip is ontworpen.
Mijn bemanning zegt in de winter altijd dat ze alleen in de havens kunnen slapen. Dus ik check voortdurend het weerbericht en pas de route aan, zodat de reis zo veilig, efficiënt en comfortabel mogelijk verloopt. Soms besluit ik zelfs om niet uit te varen of om langzamer te varen, vanwege de veiligheid.”
Bij de top
Hoe ze haar werk als kapitein ervaart? “I love it, om eerlijk te zijn”, zegt ze met een grote glimlach. “Ik heb met veel verschillende kapiteins uit verschillende landen gewerkt en ik probeer van iedereen iets mee te nemen in de manier waarop ik mijn werk doe. Vooral het welzijn van de bemanning vind ik belangrijk. Als ik merk dat iemand naar huis wil om persoonlijke redenen of een probleem heeft aan boord, doe ik wat ik kan om het op te lossen.” Het werken op een gastanker omschrijft ze als werken in de top van haar vakgebied. “Het voelt alsof je werkt op het allerhoogste niveau. De vracht is gevaarlijk, dat maakt het verantwoordelijkheidsgevoel en de uitdaging nog groter. Ik ben altijd op zoek naar die adrenalinerush.”
Joanna krijgt goede feedback op haar werk. “Niet alleen van het bedrijf tijdens mijn functioneringsgesprekken, maar ook van de bemanning. Mensen vragen een term aan als ik aan boord ben, dat is mooi.” Dat is niet altijd zo geweest. “Mensen vertrouwden me niet, ik moest mezelf telkens weer bewijzen als kapitein. Dat geeft stress, hetzelfde gevoel als bij de start van een nieuwe baan. Voor mij als vrouw gold dat nog eens extra: ik moest steeds weer laten zien dat het terecht was dat ik deze baan had gekregen. Maar na een tijdje begon dat te veranderen. Ik leerde meer collega’s kennen en steeds meer collega’s kennen mij nu. Maar dat is pas van de laatste vijf, zes jaar. In het begin werd ik echt op de proef gesteld. Dan kreeg ik vragen als: wat is het verschil tussen diesel en benzine?”
Grenzen
Van vrouwelijke collega’s hoort ze dezelfde verhalen. “Zij worstelen ook en voelen zich achtergesteld bij mannelijke collega’s. De westerse samenleving staat wel open voor vrouwen aan boord van een schip, maar in Oost-Europa is dat echt anders. Daar is een hoge positie voor vrouwen ongebruikelijk. Ik heb weleens naar rederijen gebeld voor een baan en dan kreeg ik te horen dat mijn echtgenoot zelf moest bellen als hij daar wilde werken. Ze hadden geen idee dat ik voor mezelf belde. Maar ik zie gelukkig wel dat de wereld aan het veranderen is. Steeds vaker krijg ik positieve reacties van mensen die mij op de brug zien, steeds meer vrouwen varen en steeds meer vrouwen kiezen voor een maritieme opleiding. Ik hoop dat het steeds meer de norm wordt.” Aan boord wordt haar gezag eigenlijk altijd geaccepteerd, vooral omdat ze met mensen werkt die haar kennen. “Maar als er iemand nieuw aan boord komt, neem ik die altijd even apart en dan vertel ik over mijn regels en gebruiken. Dat we een team en een familie zijn, dat we elkaar ondersteunen en dat ze eventuele fouten aan mij moeten melden. Daarover liegen accepteer ik niet. Ik wil geen afstand tussen mij en de crew, maar ik geef wel altijd even aan waar de grenzen liggen.”
Peetmoeder
Hoewel ze voor een Nederlandse rederij werkt, komt ze niet vaak in Nederland, hooguit voor bijvoorbeeld een training. Het werken voor een Nederlandse werkgever noemt ze prettig: “Het is stabiel. In het begin was ik wat huiverig hoe het zou gaan met de belasting en de zorgverzekering. Maar dat is allemaal goed geregeld.” Ze bouwt pensioen op zoals Nederlanders dat ook doen. Als ze doorwerkt tot aan haar AOW-leeftijd, verwacht ze dat ze genoeg inkomen heeft. “Ik woon in Polen, daar is het leven wat goedkoper dan in Nederland. En in Polen betalen we geen belasting over ons spaargeld, daardoor verliest dat geld zijn waarde niet zo snel als in Nederland. Wat dat betreft heb ik een voordeel ten opzichte van mijn Nederlandse collega’s. Maar ook in Polen is de inflatie hoog, dus extra sparen kan geen kwaad.” Of ze blijft varen tot aan haar pensioen, weet ze niet. Zo ver plant ze niet vooruit. “Ik heb vooralsnog geen andere concrete plannen. Mijn familie moedigt me aan om een banketbakkerij te openen, omdat bakken een van mijn passies is. Maar of ik met varen zou kunnen stoppen? Ik weet het niet, want ik ben heel blij met mijn werk. Al is het niet precies zoals ik als klein meisje droomde dat het zou zijn.” Ze lacht: “Het is geen sprookje, het is gewoon hard werken.” Ze heeft één doel dat ze graag voor haar pensioen wil realiseren: peetmoeder worden van een schip. “Dan is mijn naam vereeuwigd in de scheepvaart, dat lijkt me prachtig.”
